Στις Κυκλάδες η έλλειψη τρεχούμενων νερών δεν ευνόησε τη διάδοση των νερόμυλων και είναι λίγα τα νησιά όπως η Κέα, των οποίων το υδάτινο δυναμικό επέτρεψε τη λειτουργία τέτοιων μύλων.
Ένα πολύ αξιόλογο συγκρότημα νερόμυλων της Κέας, που μέχρι σήμερα δεν έχει αλλοιωθεί δραστικά με επεμβάσεις από τους κατοίκους του είναι ο νερόμυλος του Μυλοποτάμου.
Η κοιλάδα του Μυλοπόταμου βρίσκεται νοτίως της Κορησσίας (λιμάνι της Κέας) και κατεβαίνει κατάφυτη και σαν «όαση» μέσα στο γύρω ξερό, κυκλαδίτικο τοπίο.
Κατά μήκος της κοίτης της είναι χτισμένοι 11 αλεστικοί νερόμυλοι, χάρη στους οποίους πήρε τ’ όνομά της και η ρεματιά. Η παράδοση αναφέρει 13, αλλά είναι άγνωστο πού βρίσκονταν οι άλλοι δύο. Λειτουργούσαν όλα τα χρόνια, ακόμα κι όταν το νερό ήταν λιγοστό. Δεν είναι γνωστό ποια εποχή πρωτοκατασκευάστηκαν. Το σίγουρο είναι πως υπήρχαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Μαζί με τους ανεμόμυλους άλεθαν σιτηρά για όλο το νησί και τροφοδοτούσαν με αλεύρι και ζωοτροφές τα κοντινά τους χωριά. Αποτελούσαν δε και το χώρο ανταλλαγής ειδήσεων και κοινωνικής κριτικής (κουτσομπολιού) του νησιού. Λειτουργούσαν μέχρι και το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μετά τον οποίο η παρακμή τους ήταν αισθητή. Τη δεκαετία του 1980 δούλευαν μόνο δύο μύλοι και μέχρι πρόσφατα λειτουργούσε μόνο ο μύλος του Φιλιππαίου. Λειτουργούσε μια δυο φορές το χρόνο, για συναισθηματικούς κυρίως λόγους και για να μην ξεχάσουν οι νέοι την παράδοσή τους. Επίσης, έχει ξεκινήσει η διαδικασία για να ανακαινιστεί άλλος ένας μύλος. Δύο ηλεκτροκίνητοι μύλοι καθώς και τα έτοιμα άλευρα έχουν παροπλίσει για πάντα τους μύλους του νησιού.
Βασικοί χώροι του νερόμυλου
Κάθε νερόμυλος αποτελείται από:
-το βαράδι (πύργο υδατόπτωσης),
-το εργαστήρι, όπου αλέθεται το αλεύρι, σε ξεχωριστό ή σε ενιαίο δωμάτιο με την αποθήκη αλεσμάτων και το χώρο αναμονής των πελατών,
-το ζουριό, υπόγειο χώρο που στεγάζει τη φτερωτή και
-την κατοικία του μυλωνά, στο ίδιο ή σε ξεχωριστό κτίσμα.
Σε μερικές περιπτώσεις κοντά στους μύλους υπάρχουν μικρά κτίσματα (στεγάδια), τα οποία προορίζονταν για ποικίλες χρήσεις. Τα χρησιμοποιούσαν ως αποθήκες, εκεί στέγαζαν το φούρνο τους ή στάβλιζε ο μυλωνάς το γάιδαρό του. Το συγκρότημα αυτό οι Τζιώτες το ονομάζουν καθέντρα.
Κόστος εισόδου:
Ελεύθερη Είσοδος
